” Sınır Kapılarını TOBB mu Yönetiyor, Devlet mi?”
Sayıştay raporları 2015’den beri devam eden usulsüz bir uygulamayı tekrar gündeme taşıdı. 2011 yılında, Ticaret Bakanlığı, TOBB ve TOBB’un bir iştiraki olan Gümrük ve Turizm İşletmeleri arasında “Yap-İşlet-Devret” modeli ile gümrük kapılarının yapım ve onarım işlerinin yürütülmesiyle ilgili bir protokol imzalandı. Bu protokolün uygulanma biçimindeki keyfilik ve denetimsizlik gümrük gelirlerinin harcanma biçimi üzerindeki tartışmaları arttırmıştır. CHP Kocaeli Milletvekili ve Parti Meclisi Üyesi Tahsin Tarhan’a göre “Sınır kapıları sanki devletin kontrolünde değil, TOBB’un emrinde. Bu nasıl mümkün olabilir? Devletin gelirlerini özel bir hesapta tutmak ve o hesaptan ihalesiz harcama yapmak hukukla ve devlet ciddiyetiyle bağdaşıyor mu?”
Ticaret Bakanlığı’nın Gümrük Gelirleri TOBB’un Hesabında
Sayıştay raporuna göre Ticaret Bakanlığının hesabında olması gereken kantar payı usulsüz bir şekilde özel bir şirketin hesabında tutuluyor. Elde edilen gelirlerle, yapılacak tüm harcamaların bu şirketin hesabından yapılması ihalelerin Kamu İhale Kanunundan kaçırılması gibi bir anlama gelmekte. Keyfi uygulamanın büyüklüğüne dikkat çeken Tarhan sözlerine şu şekilde devam etti:
“Kamunun parasının özel bir hesapta tutulması zaten yanlış. Bu yanlış yetmiyormuş gibi TOBB bağlı şirketle yapılan protokole eklenen maddeye göre şirket hesaptan yapılan harcamalardan hiçbir şekilde sorumlu değil. Devletin parası özel bir hesapta ama hesabın sahibi şirket paranın harcanmasından sorumlu değil. Rapor bize şunu göstermekte. TOBB’un kurduğu bu şirkete ayrıcalık tanınmış. Gümrük gelirleri yandaş şirketin kontrolünde.”
Keyfi Harcama ve Kayıt Dışı Araçlar
Bahsi geçen şirket hesabında tutulan paranın nasıl harcandığı hususu da Sayıştay raporlarında yer almaktadır. 2018’de 29 milyon 625 bin lira, 2019 da ise 42 milyon 100 bin lira hiçbir denetime tabii olmadan keyfi bir şekilde Bakanlık onayıyla kullanılmıştır. Tarhan’a göre, “Yapılan harcamaların denetimsizliği ve keyfiliği Sayıştay tarafından örneklendirilmiş. Mesela 2018 yılında kantar payından Bakanlık onayıyla 78 adet araç alınmış ve bu araçlar 12 milyon 120 bin ödeme yapılmış. Ancak bu araçların Bakanlık muhasebesinde kayıtları yok. Devletin parası ve mal varlığının izini takip edemiyoruz.”
