Devlet memurlarına emekli olduktan sonra rahat bir yaşam sürmeleri için bir defaya
mahsus toplu olarak ödenen emekli ikramiyesi hususunda kritik bir detay bulunuyor.
Emekli ikramiyesinden pay alabilmek için hem memurun hem de geride kalan aile
bireylerinin birtakım koşulları da sağlaması gerekiyor. Bu koşullar sağlanmadığında ise
alt soydan akrabaların ikramiyeden pay alabilmeleri mümkün.
Nazlı SAL
Emekliliği hak eden ancak emeklilik için başvuru yapmadan vefat eden memurun kızı evli,
oğlu da 25 yaşından büyükse emekli ikramiyesi alamıyorlar. Konuyla ilgili sorularımızı
cevaplayan Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Arş. Gör.
Zuhal Yağcı, 5434 sayılı Yasa’nın 89’uncu maddesindeki düzenlemeye göre memurun emekli
ikramiyesini almadan vefat etmesi durumunda emekli ikramiyesinin tamamının, dul ve yetim
aylığına hak kazanan kişilere dul ve yetim aylıklarına ilişkin hisseleriyle orantılı olarak
ödeneceğini belirtti. Yağcı, “Emekliliği hak etmekle birlikte, emeklilik için başvurmadan
vefat eden memurun, geride kızı ve oğlunun kalması durumunda, kızının evli ve oğlunun da
yirmi beş yaşından büyük olması, bu kişilere emekli ikramiyesinin ödenmesinde engel teşkil
etmektedir” dedi. Araştırma Görevlisi Zuhal Yağcı, emekli ikramiyesinin miras olarak
değerlendirilerek yasal mirasçılara ödenmesi için memurun vefat etmeden önce emeklilik
talebinde bulunması gerektiğini belirterek şu bilgileri verdi:
“Vefat etmeden önce emeklilik talebinde bulunmuş ve talebi kurumunca onaylanmış bir
memur emekli ikramiyesini almadan vefat ettiği takdirde, emekli ikramiyesi dul ve yetim aylığı
alabilecek kişilere değil kanuni mirasçılara ödeniyor. Yani emekli olmaya karar verdiniz ve
emeklilik talebinde bulundunuz, talebiniz çalıştığınız kurum tarafından onaylandı ancak
emekli ikramiyenizi almadan vefat ettiniz. Diğer bir deyişle, Sosyal Güvenlik Kurumunca
tahakkuk ettirilmiş veya tahakkuk ettirilecek emekli ikramiyenizi almadan vefat ettiniz. Böyle
bir durumda, emekli ikramiyesinin memurun mal varlığına dahil olduğu ve memur açısından
mülk teşkil ettiği kabul edildiği için memurun vefatı halinde emekli ikramiyesi kanuni
bilkitubitakproje@gmail.com
mirasçılar arasında paylaştırılmaktadır. Ancak böyle bir durum olmadığında emekli
ikramiyesinin memur açısından mülk teşkil etmediği ve memurun vefatı halinde emekli
ikramiyesinin dul ve yetim aylığına hak kazanan kişilere ödenmesi gerektiği kabul edilmiştir.
Diğer yandan, memur vefat etmeden önce emeklilik talebinde bulunmamışsa, kanuni
mirasçılar arasında emekli ikramiyesinin paylaştırılması, ancak memurun vefat tarihinde dul
ve yetim aylığına hak kazanan kimsesinin olmaması halinde mümkündür.”
Emekli ikramiyesi tahakkuku yapılmadan ölmeyin
Emekli olmadan vefat eden memurun emeklilik ikramiyesini çocuklarının alabilmesi
konusunda önemli bir konu da kız ve erkek çocukları ile ilgili farklı düzenlemeler ve erkek
çocuğun aleyhine bir eşitsizlik. Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri
Bölümünde konuk öğretim elemanı olarak birkaç dönem görev yapan Dr. Avukat Murat
Özveri, çalışırken vefat eden memurun emekli ikramiyesi ödenmesinde emeklilik talebinin
olmamasının çocuklar arasında ayrıma neden olduğunu söyleyen Özveri, bu durumu şöyle
ifade etti:
“Siz öyle bir zamanlama yapmalısınız ki adil bir şekilde mirasçılarınızın emekli ikramiyesini
paylaşabilmesi için emekli ikramiyesi tahakkuku yapılmadan ölmemelisiniz. Emekli ikramiyesi
tahakkuku yapılmadan önce ölürseniz mirasçılarınız, sizin ikiz çocuklarınız bile olsa birisi hiç
yararlanamayabilir. Oğlunuz 25 yaşını geçmişse hiç pay alamazken kız çocuğu yaş sınırı
olmadığı için sınırsız bir şekilde yararlanacak. Daha ilginç yanı ise sizin kızınız yoksa ve
oğlunuz da 25 yaşını geçmişse kuzenleriniz sizin emekli ikramiyenizi alabilecekken oğlunuz
bundan yoksun kalacak.”
Emekli ikramiyeniz akrabalara kalabilir
Emekli olmadan vefat eden memurun ikramiyesinin, geride kalan aile bireylerine miras
şeklinde paylaştırılması emeklilik talebinin bulunması koşuluna bağlıyken, geride hiç
kimsenin kalmadığı durumlarda bu koşulların aranmamasının çarpıklık olduğunu söyleyen
Özveri şunları söyledi:
“Erkek çocuk yüksek öğrenimine devam ediyorsa yirmi beş yaşına kadar ancak alabiliyor.
Kız çocuk ise evliyse alamıyor, evli değilse herhangi bir yaş sınırlaması olmaksızın alıyor. Bir
başka eşitsizlik ise memurun vefatı sonrası geride aile bireylerinden kimsenin kalmaması
durumunda ortaya çıkıyor. Aileden birinci dereceden kimse kalmamışsa belki de alt
mirasçılar, amcalar, teyzeler, ikramiyeden pay alabilecek. Sırf emekli aylığı tahakkuku
yaptırılmadığı için erkek çocuk emekli ikramiyesinden mahrum kalırken ya da sadece kız
çocuk evli olduğu için emekli ikramiyesinden mahrum kalırken, hiç kimsenin kalmaması
halinde bu emekli ikramiyesi alt mirasçılara kadar gidebilecek. Böylesi bir çarpıklık var.
bilkitubitakproje@gmail.com
Ayrıca kuzenleriniz emekli ikramiyenizi alabilecekken, yirmi beş yaşını doldurmuş oğlunuz
ya da evli olan kızınız yine emekli ikramiyesi almaktan yoksun kalacak” dedi.
Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı
Dr. Avukat Özveri’ye göre memurun emekli olmadan vefat etmesi halinde yirmi beş yaşını
geçmiş oğlunun borçlardan sorumlu olmasına karşın emekli ikramiyesinden pay alamıyor
olması anayasanın eşitlik ilkesine aykırı. İşçinin kıdem tazminatının paylaştırılması
konusunda herhangi bir koşul aranmadan mirasçılara hisseleri oranında ödendiğini söyleyen
Murat Özveri, memurun emekli ikramiyesinin paylaşımı hususunun birtakım koşullara
bağlanmasının, memur ve işçi arasında da eşitsizliğe neden olduğunu söyledi. Birçok davaya
konu olan bu eşitsizliğe örnek olarak Ankara 13. İdare Mahkemesinde görülen bir davaya
işaret eden Özveri, Ankara 13. İdare mahkemesinin, görevdeyken vefat eden memurun emekli
ikramiyesinin ödenmesi konusunda, kız ve erkek çocuk arasında ayrım yapılmasının eşitlik
ilkesine aykırı olduğunu öne sürerek Anayasa Mahkemesine iptal talebinde bulunulduğunu,
çoğunluğun oyu ile iptal talebi reddedilirken, aralarında Anayasa Mahkemesi Başkanının da
bulunduğu dört Anayasa Mahkemesi üyesinin, verilen bu karara katılmadıkları yönünde karşı
oy kullandığına dikkat çekti. (Bilimin Kamusal İletişimi (bil-ki) TÜBİTAK 1001, proje no:
123K063)
